2015 yılında Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde faaliyete geçen Bizans Çalışmaları Araştırma Merkezi, Türkiye’de bir devlet üniversitesinde Bizans uygarlığı üzerine bilimsel çalışmalar yürütmek üzere kurulan ilk araştırma merkezidir. Merkezin misyonu Türkiye’de Bizans/Doğu Roma uygarlığı üzerine çalışan araştırmacı yetişmesini teşvik etmek, var olan araştırmacıların çalışmalarına katkıda bulunmak, Türkiye’den ve yurt dışından uzmanların ortak projelerde bir araya gelmesi için uygun ortamı yaratarak İstanbul’un Bizans çalışmaları sahasında dünyanın önde gelen kentleri arasında yer almasına destek sağlamaktır.
Bizans uygarlığı, antik Yunan ve Roma kültürünü Hristiyanlık ile birleştirirken, Avrupa ve İslam uygarlıklarının doğuşuna ev sahipliği ve komşuluk yapmıştır. Çeşitli dini ve etnik grupları bünyesinde barındıran ve geleneği yenilikçi çözümlerle yaşatan Bizans, Ortaçağ kültürleri için siyasi, dini ve kültürel modeller sunarken, günümüzde de gelenek ile modernitenin yüzyüze geldiği çokkültürlü toplumlar için faydalı bir örnek teşkil eder. Ayrıca, Ortaçağ Anadolu ve Osmanlı kültürlerinin Doğu Roma topraklarında yeşerdiği ve hem entellektüel hem de fiziki anlamda Bizans mirasını kendi gelenekleri ile birleştirdikleri göz önünde bulundurulduğunda, Bizans çalışmalarının Ortaçağ Anadolu ve Osmanlı dünyasını anlamak için gerekli olduğu ortaya çıkar.
Hem Bizans, hem de Latin ve Osmanlı İmparatorluklarına başkentlik yapmış olan İstanbul’un böyle bir merkeze ev sahipliği yapması doğal olduğu kadar, Bizans’ın coğrafi, tarihsel ve kültürel anlamda mirasçısı olan Türkiye’de bu sahadaki çalışmaların istenilen düzeye gelebilmesi için bir zarurettir. Bizans kültürünün en gözde kalıntılarını barındıran İstanbul daha çok araştırmacıyı kendine çekmeye adaydır. Artan akademik ilgi ve kamuoyunda yaratılacak farkındalık İstanbul’un Bizans geçmişinin korunmasına katkıda bulunacak, Merkez bu olumlu gelişmelerin hızlandırılıp, görünür ve sürdürülebilir kılınmasını sağlayacaktır.
Sahip olduğu Bizans uzmanları ve yetiştirdiği öğrencileri ile Türkiye’de Bizans çalışmalarına öncülük etmiş olan Boğaziçi Üniversitesi, 2015 yılında kurulan Bizans Çalışmaları Araştırma Merkezi ile bu sahadaki öncülüğünü devam ettiriyor. Bizans çalışmaları ile ilişkisi 1879-1915 tarihleri arasında Robert Kolej’de tarih dersleri vermiş olan ünlü Bizans İstanbul’u uzmanı Alexander van Millingen’a uzanan Boğaziçi Üniversitesi, 1955 yılında İstanbul’da toplanan X. Uluslararası Bizans Çalışmaları Kongresi’nden sonra Türkiye’de gerçekleştirilen ilk büyük çaplı uluslararası Bizans konferansına da 1999 yılında ev sahipliği yapmıştır. Halen bünyesindeki üç Bizans tarihi ve sanat tarihi uzmanı ve Klasik Yunanca, Ortaçağ Yunancası ve Latince derslerini veren öğretim üyeleri ile, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü Bizans kültürü konusunda uzmanlaşmak isteyen öğrencilere kucak açarken, aynı bölümde Ortaçağ İslam, Selçuklu, Erken Osmanlı ve İstanbul tarihi, sanatı ve mimarisi uzmanlarının varlığı, öğrencilere Bizans sahasına çok katmanlı bakış açılarıyla yaklaşma ve disiplinlerarası çalışma yapma fırsatı sunmaktadır.
